Asertywna komunikacja opiera się na szacunku dla granic obu stron, rodzica i dziecka. Prowadzi do porozumienia, bez wygranych i przegranych. Co ważne, komunikacja to przekazywanie informacji nie tylko za pomocą słów, ale przede wszystkim poprzez intonację głosu, spojrzenie, wyrazem twarzy, postawę ciała. Nie do końca jesteśmy w stanie kontrolować to wszystko, dlatego tak ważna jest autentyczność.
Spełniony, zadowolony, zrelaksowany rodzic wysyła całą swoją osobą sygnały spokoju i bezpieczeństwa. Sfrustrowany czy zirytowany generuje napięcie i dziecko doskonale to wyczuwa. Nie potrzeba słów.
Nad treścią wypowiadaną słowami też nie do końca mamy kontrolę, nie zdajemy sobie sprawy, jakie mogą nieść podtekst. Jest wiele powszechnie używanych komunikatów z podtekstem agresywnym, które budzą w rozmówcy złość, niechęć, strach, poczucie winy lub inne emocje blokujące porozumienie.
Grzechem głównym jest stosowanie komunikatu „Ty”.
Komunikat „ty”
ty nigdy… ty zawsze
ty źle robisz… źle myślisz
ty jesteś leniwy, niestaranny, nieuważny, niegrzeczny itp.
przez ciebie
Taki sposób komunikacji atakuje i narusza cudze granice, tym samym powoduje u rozmówcy poczucie niesprawiedliwości, niezrozumienia, naruszania granic. Jest odbierany jako atak, więc może wyzwalać reakcję agresywno-obronną.
Może zawierać różne bariery komunikacyjne:
generalizowanie („Bo ty zawsze się spóźnisz”),
obwinianie („Przez ciebie się zdenerwowałam”),
krytykowanie („Bo ty nie potrafisz tego zrobić”),
ocenianie („Ty jesteś niestaranny”),
porównywanie („Ty nie umiesz tego tak jak Kasia”).
Takie komunikaty uniemożliwiają porozumienie.
Komunikaty pozornie żartobliwe – inaczej mówiąc, żarty cudzym kosztem, często okraszone niby-usprawiedliwieniem: „No co, na żartach się nie znasz?”. Mogą zawierać:
ironię,
sarkazm
lub wyśmiewać kogoś.
Powodują u dziecka uczucie przykrości, wstydu, złości, zażenowania. Wywołują reakcje agresywno-obronne lub wycofanie z kontaktu.
Komunikaty „nie wprost”, sugerujące coś, np.:
obrażanie się,
milczenie (nieodzywanie się),
demonstrowanie pokrzywdzenia.
Mają na celu wzbudzenie u dziecka poczucia winy i rzeczywiście je wywołują, ale też powodują złość i wrogość.
Zakłócenia w odbiorze informacji – wywołują poczucie niezrozumienia, niechęci, smutku. Przykładowe zakłócenia:
przerywanie wypowiedzi,
dopowiadanie swoich kwestii,
brak kontaktu wzrokowego,
pouczanie, moralizowanie,
niesłuchanie,
„mowa ciała” sugerująca brak zainteresowania,
domyślanie się bez dopytania,
podawanie prawidłowych odpowiedzi („Mogłaś mu odpowiedzieć, że…”).